เรื่องใกล้ตัว ผลไม้อะไรที่มี Urushiol สูง

ผลไม้อะไรที่มี Urushiol สูง

ผลไม้อะไรที่มี Urushiol สูง อาจเป็นคำถามที่ทำให้หลายคนแปลกใจ เพราะยูรูชิออลไม่ใช่สารอาหาร แต่เป็นสารเคมีธรรมชาติ ที่พืชบางชนิดสร้างขึ้นเพื่อป้องกันตัว จากแมลงหรือศัตรูพืช สารนี้ขึ้นชื่อเรื่องการก่อให้เกิดอาการแพ้สัมผัส การทำความเข้าใจว่า ผลไม้ชนิดใดที่มีสารนี้มาก จึงเป็นเรื่องสำคัญในด้านความปลอดภัย

  • ยูรูชิออลคืออะไร?
  • ผลไม้ที่มียูรูชิออลสูง
  • อันตรายจากยูรูชิออล

สารยูรูชิออลคืออะไร?

ยูรูชิออลเป็นสารในกลุ่มน้ำมันธรรมชาติ ที่พบในพืชตระกูลก่อพิษเช่น poison ivy, poison oak, poison sumac รวมถึงในยางของมะม่วง และพืชวงศ์เดียวกัน สารนี้ประกอบด้วยโครงสร้างหมู่ catechol ที่มีสายคาร์บอนยาวต่ออยู่ ซึ่งสายคาร์บอนนั้นอาจอิ่มตัว หรือไม่อิ่มตัวก็ได้

ความแตกต่างของโครงสร้างนี้เอง เป็นปัจจัย ที่ทำให้ความรุนแรง ของการก่ออาการแพ้ แตกต่างกันไป ยิ่งสายคาร์บอนไม่อิ่มตัวมากเท่าใด ก็ยิ่งกระตุ้นการแพ้ได้มากขึ้น เมื่อยูรูชิออลสัมผัสกับผิวหนัง มันจะซึมผ่านเข้าสู่ชั้นผิว และจับกับโปรตีนในเซลล์ ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย เข้าใจผิดว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม (13 มิถุนายน 2017) [1]

ประวัติยูรูชิออล การค้นพบครั้งแรก

ยูรูชิออลเป็นสารที่มนุษย์รู้จักมานาน จากการใช้น้ำยางเคลือบไม้ ในเอเชีย โดยเฉพาะในญี่ปุ่น และจีน แต่หลักฐานในตะวันตก ที่กล่าวถึงพืชที่มีพิษชนิดนี้ ปรากฏครั้งแรกในปี ค.ศ. 1624 เมื่อ John Smith ได้เขียนเปรียบเทียบ อาการระคายเคืองจากไอวี่ก่อพิษ กับไอวี่อังกฤษ ขณะนั้นยังไม่รู้ว่าสารชนิดใดเป็นต้นเหตุ

เพราะผื่นที่เกิดขึ้นจะค่อยๆ จางหายไปเอง ต่อมาในช่วงศตวรรษที่ 18–19 มีการศึกษาพืชกลุ่มนี้ ในเชิงสมุนไพร และการแพทย์มากขึ้นโดย André-Ignace-Joseph Dufresnoy ในปี 1780 ได้สกัดน้ำยาจากพืชก่อพิษ มาใช้รักษาโรคผิวหนังและอัมพาต ซึ่งเป็นการบันทึกถึงการใช้สารนี้ ในทางการแพทย์ครั้งแรกๆ

เข้าสู่ต้นศตวรรษที่ 20 เมื่อมีการจำแนกพืชกลุ่มนี้ออกจากสกุล Rhus ไปอยู่ในสกุล Toxicodendron นักวิทยาศาสตร์ญี่ปุ่น Rikou Majima จึงสามารถระบุได้ว่า สารที่ทำให้เกิดอาการแพ้สัมผัส คือยูรูชิออล ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่ม alkyl catechol จึงกลายเป็นจุดเริ่มต้น ของการทำความเข้าใจ กลไกการแพ้จากพืชก่อพิษ (7 กันยายน 2025) [2]

งานวิจัย ยูรูชิออลต้านมะเร็งกระเพาะอาหาร

งานวิจัยจากยางจากต้น Rhus vernicifera พบว่ายูรูชิออลสามารถยับยั้งการเจริญ ของเซลล์มะเร็งกระเพาะอาหารมนุษย์ได้ทั้งชนิด MKN-45 และ MKN-28 โดยมีประสิทธิภาพขึ้นกับปริมาณ สารนี้ทำให้เซลล์มะเร็งชนิดแรก เกิดการตายแบบควบคุม ส่วนอีกชนิดหนึ่งถูกยับยั้งการแบ่งตัว ผ่านการปรับสมดุลของโปรตีนที่ควบคุมวงจรเซลล์ (มิถุนายน 2013) [3]

ผลไม้อะไรบ้างที่มียูรูชิออลสูง?

ผลไม้อะไรที่มี Urushiol สูง
  • มะม่วง โดยทั่วไปมักทานเป็น ผลไม้ เพื่อสุขภาพ ที่หลายคนชื่นชอบ แต่บริเวณเปลือกและยางที่ซึมออกจากขั้วผล มีสารยูรูชิออลในระดับสูงที่สุด ในบรรดาผลไม้ ที่รับประทานได้ทั่วไป สารนี้อยู่ในชั้นเรซินบางๆใต้ผิว หากสัมผัสโดยตรง อาจทำให้ผิวหนังระคายเคือง หรือเกิดผื่นคันได้ โดยเฉพาะในคนที่แพ้ง่าย
  • เม็ดมะม่วงหิมพานต์ดิบ เปลือกของเมล็ดดิบ มีน้ำมันที่เรียกว่า cashew nut shell liquid ซึ่งมีส่วนประกอบของยูรูชิออล และสารคล้ายกันเช่น cardol และ anacardic acid หากสัมผัส หรือสูดดมควัน จากการคั่วเมล็ดดิบโดยตรง อาจเกิดการระคายเคืองผิว หรือแสบตาได้
  • พิสตาชิโอ อยู่ในตระกูลเดียวกับมะม่วง และมะม่วงหิมพานต์ แม้ปริมาณยูรูชิออลจะน้อยกว่ามาก แต่ก็ยังพบในเปลือกชั้นนอก และยางของต้นพิสตาชิโอ โดยเฉพาะในผลดิบ หรือผลที่ยังไม่ผ่านการอบแห้ง
  • ผลไม้ตระกูล Anacardiaceae อื่นๆ เช่นมะขามป้อม มะกอกไทย อาจมีสารในปริมาณต่ำมาก จนไม่ก่ออาการในคนทั่วไป แต่ในผู้ที่ไวต่อสารยูรูชิออลมาก ก็ยังอาจเกิดผื่นคันได้ หากสัมผัสยาง หรือเปลือกโดยตรง

อันตรายของยูรูชิออล คืออะไร?

  • ทำให้แพ้จากการสัมผัสยาง หรือเปลือกผลไม้ โดยเฉพาะในมะม่วง ซึ่งยางบริเวณขั้วผล และเปลือกมีสารยูรูชิออล เมื่อสัมผัสโดยตรง อาจเกิดผื่นแดง คัน หรือพุพองได้ แม้ไม่ได้กินเข้าไปก็ตาม
  • ผู้แพ้มะม่วงอาจ มีอาการจากผลสุกได้ สำหรับบางคนที่ไวต่อยูรูชิออลมาก แม้จะกินเฉพาะเนื้อมะม่วง ที่ปอกเปลือกแล้ว ก็ยังอาจเกิดอาการระคายคอ แสบปาก หรือมีผื่นรอบริมฝีปากได้ หากยางสัมผัสตอนปอก
  • ยางติดผลไม้ สามารถปนเปื้อนลงในอาหารอื่น หากใช้มีด หรือเขียงเดียวกันโดยไม่ล้างให้สะอาด ยางที่มียูรูชิออลอาจติดไปยังอาหารอื่น ทำให้ผู้ที่แพ้ง่าย เกิดอาการโดยไม่รู้ตัว
  • ไม่เหมาะกับผู้ที่มีประวัติแพ้พืชตระกูล poison ivy หรือมะม่วงหิมพานต์ เพราะร่างกายจะตอบสนอง ไวต่อยูรูชิออล มากกว่าคนทั่วไป จึงควรหลีกเลี่ยง การสัมผัสมะม่วงดิบ หรือผลที่ยังมีน้ำยาง
  • อาจระคายระบบย่อยอาหารในบางราย แม้ยูรูชิออลในเนื้อผลไม้ จะมีน้อยมาก แต่หากได้รับในปริมาณสูงหรือแพ้รุนแรง อาจทำให้คันในลำคอ เจ็บคอ หรือระคายหลอดอาหาร หลังรับประทานได้

ประโยชน์ของยูรูชิออล คืออะไร?

  • มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง ในระดับห้องทดลอง งานวิจัยบางชิ้น พบว่ายูรูชิออล สามารถยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็งบางชนิด เช่นมะเร็งกระเพาะอาหาร โดยกระตุ้นการตาย ของเซลล์ผิดปกติ
  • ใช้ในอุตสาหกรรมเคลือบไม้ ยางที่มีสารยูรูชิออลจากต้น Rhus vernicifera ถูกใช้ทำแลคเกอร์ญี่ปุ่น ที่ให้ความเงางาม ทนทาน และกันน้ำได้ดี
  • เป็นสารต้นแบบ ทางเคมีธรรมชาติ โครงสร้างของยูรูชิออล ในกลุ่มแคเทคอล ถูกนำมาใช้ในการศึกษา และพัฒนาโมเลกุล ที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพอื่นๆ เช่นสารต้านการอักเสบ หรือต้านเชื้อโรค

สรุปแล้ว ผลไม้อะไรที่มียูรูชิออลสูง

ผลไม้ที่มียูรูชิออลสูง ได้แก่มะม่วง โดยเฉพาะบริเวณเปลือก และยางตรงขั้วผล รองลงมาคือ เม็ดมะม่วงหิมพานต์ดิบ และ พิสตาชิโอ ที่อยู่ในตระกูลเดียวกัน รวมถึงผลไม้บางชนิดในวงศ์ Anacardiaceae เช่นมะขามป้อม และมะกอกไทย ยูรูชิออลมีทั้งด้านที่ควรระวัง เพราะทำให้ผิวระคายเคือง แต่ก็เป็นสารธรรมชาติ ที่น่าสนใจทางวิทยาศาสตร์

ใครที่ควรระวังสารยูรูชิออลเป็นพิเศษ?

ผู้ที่ควรระวังเป็นพิเศษ คือคนที่เคยแพ้พืชตระกูล poison ivy, poison oak, หรือต้นมะม่วงมาก่อน รวมถึงผู้ที่มีผิวแพ้ง่าย ภูมิแพ้ผิวหนัง หรือมีแผลเปิดบริเวณมือ เพราะยูรูชิออล สามารถซึมผ่านผิวได้ แม้ในปริมาณน้อย นอกจากนี้ ผู้ที่เคยแพ้มะม่วงหิมพานต์ หรือสัมผัสยางมะม่วงแล้วเกิดผื่น คัน หรือแสบผิว ควรหลีกเลี่ยง

ทานผลไม้ยังไงให้ปลอดภัยจากยูรูชิออล?

ควรล้างผลไม้ที่มียาง เช่นมะม่วง ให้สะอาดก่อนปอกเปลือก และสวมถุงมือ หากเป็นมะม่วงดิบ หรือมียางซึมออกจากขั้วผล หลังปอกควรล้างมือ และอุปกรณ์ให้สะอาด ด้วยน้ำสบู่ เพื่อขจัดสารตกค้าง หากเป็นคนแพ้ง่าย ควรหลีกเลี่ยงการกินผลไม้ ที่เปลือกสัมผัสยางโดยตรง หรือเลือกผลที่สุกจัด ซึ่งมียูรูชิออลเหลือน้อยมาก

Facebook
Twitter
Telegram
LinkedIn
ข้อมูลผู้เขียน

แหล่งอ้างอิง