ควรระวัง ผลไม้อะไรที่มี Solanine สูง

Fiona
4 ต.ค. 25
17:43
17 views

ผลไม้อะไรที่มี Solanine สูง อาจเป็นคำถามที่หลายคนไม่เคยนึกถึง เพราะโซลานีน คือสารธรรมชาติที่พืชบางชนิดสร้างขึ้น เพื่อป้องกันตัวเองจากแมลง และศัตรูพืช การพูดถึงผลไม้ที่มีโซลานีนสูง เป็นเหมือนการเปิดมุมมองใหม่ของผลไม้ ที่ไม่ใช่แค่ด้านประโยชน์ แต่ยังเป็นแหล่งของสารธรรมชาติ ที่ต้องรู้จักไว้ เพื่อความปลอดภัยในการทาน

โซลานีน คืออะไร?
ถ้าได้รับโซลานีน จะมีอาการยังไง?
ผลไม้อะไรที่มีโซลานีนสูง

สารพิษ โซลานีน คืออะไร?

โซลานีนเป็นสารธรรมชาติในกลุ่ม glycoalkaloid ที่พบมากในพืชตระกูล Nightshade เช่นมันฝรั่ง มะเขือเทศ และมะเขือ สารนี้ทำหน้าที่ เป็นเกราะป้องกันของพืชจากแมลง เชื้อรา และศัตรูพืชต่างๆ แต่สำหรับมนุษย์ โซลานีนจัดเป็นสารพิษ ที่สามารถรบกวนการทำงานของเซลล์ และเอนไซม์ในร่างกายได้

เมื่อเข้าสู่ร่างกาย โซลานีนจะส่งผลต่อระบบทางเดินอาหาร หากได้รับมากขึ้น อาจกระทบต่อระบบประสาท หรือในกรณีรุนแรง อาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ แต่โซลานีนส่วนใหญ่ จะลดลงเมื่อพืชสุก หรือผ่านการปรุงด้วยความร้อน จึงสามารถป้องกันความเสี่ยงได้ง่าย เพียงเลือกกินพืชที่สุกดี และหลีกเลี่ยงส่วนที่มีสีเขียวเข้ม (20 ธันวาคม 2023) [1]

ประวัติโซลานีน การค้นพบครั้งแรก

โซลานีนถูกค้นพบครั้งแรกในปี ค.ศ. 1820 โดยนักเภสัชกรชื่อ Desfosses ซึ่งสามารถแยกสารนี้ ออกจากผลเบอร์รี่ของพืช Solanum nigrum หรือ black nightshade และส่งรายงานให้ Robiquet ศึกษาต่อ การค้นพบครั้งนั้น ถือเป็นจุดเริ่มต้น ของการทำความเข้าใจสารอัลคาลอยด์ตามธรรมชาติ ในพืชตระกูล Nightshade

ต่อมาในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ถึงต้นศตวรรษที่ 20 เริ่มมีรายงานเหตุการณ์ พิษจากโซลานีนในมนุษย์ และสัตว์ เช่นในปี 1899 มีทหารเยอรมันกว่า 50 คนป่วยหลังรับประทานมันฝรั่ง ที่มีโซลานีนสูง และในปี 1918 มีผู้ป่วยอีกกว่า 40 คนจากการกินมันฝรั่ง ที่มีสารนี้สะสมมาก

แม้ไม่มีผู้เสียชีวิต แต่เหตุการณ์เหล่านี้ ทำให้นักวิทยาศาสตร์ ตระหนักถึงความสำคัญ ของการศึกษาระดับความปลอดภัย และการสะสมของโซลานีนในอาหาร ซึ่งกลายเป็นพื้นฐาน ของความรู้ ด้านพิษวิทยาพืชในเวลาต่อมา (19 กรกฎาคม 2025) [2]

ถ้าได้รับโซลานีน จะมีอาการยังไง?

คลื่นไส้ อาเจียน เป็นอาการแรกที่พบ เนื่องจากโซลานีน ไปกระตุ้นเยื่อบุ ในกระเพาะอาหาร ทำให้ร่างกายพยายามขับของเสียออก
ปวดท้องและท้องเสีย มักมีอาการปวดบิด หรือเกร็งลำไส้ ถ่ายเหลว หรือรู้สึกแน่นท้อง เพราะเกิดการระคายเคือง ในทางเดินอาหารส่วนล่าง
ระคายเคืองในปาก และลำคอ รู้สึกขม แสบ หรือฝาดคอ โดยเฉพาะเมื่อกินพืช ที่มีรสขม หรือดิบ เช่นมะเขือเทศเขียว มันฝรั่งเปลือกเขียว
เวียนศีรษะ ปวดหัว เกิดจากผลของโซลานีน ที่ไปยับยั้งการทำงาน ของเอนไซม์ในระบบประสาท ทำให้สัญญาณประสาท ทำงานผิดปกติ
กล้ามเนื้ออ่อนแรง มือสั่น หรือชาตามปลายมือปลายเท้า เพราะโซลานีน รบกวนการส่งสัญญาณประสาท และการหดตัวของกล้ามเนื้อ
หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือเต้นช้าลง ในกรณีรุนแรง โซลานีนอาจมีผล ต่อกล้ามเนื้อหัวใจ ทำให้การเต้นของหัวใจ ไม่สม่ำเสมอ
มีไข้ หนาวสั่น หรืออุณหภูมิร่างกายแปรปรวน เป็นการตอบสนองของร่างกาย ต่อพิษที่เข้าสู่กระแสเลือด
หายใจลำบาก หมดสติ หรือชัก เป็นอาการขั้นรุนแรง จากพิษโซลานีนระดับสูง ต้องได้รับการรักษาทันที เพราะอาจถึงขั้นอันตราย ถึงชีวิตได้

ผลไม้อะไรบ้าง ที่มีโซลานีนสูง?

มะเขือเทศดิบ เป็นผลไม้ที่มีโซลานีนมากที่สุดในกลุ่มนี้ โดยเฉพาะในช่วงที่ยังมีสีเขียวเนื้อแข็ง หากกินดิบในปริมาณมาก อาจระคายเคืองกระเพาะ และทำให้คลื่นไส้ได้ แต่เมื่อสุกเป็นสีแดง สารโซลานีนจะสลายไป จนเหลือน้อยมาก
มะเขือเทศพันธุ์ Green Heirloom เป็นสายพันธุ์ที่มีสีเขียว แม้สุกแล้ว จึงอาจมีโซลานีนตกค้าง มากกว่ามะเขือเทศสีแดงทั่วไป แม้จะปลอดภัยกว่าเมื่อสุก แต่ก็ควรบริโภค ในปริมาณพอเหมาะ
มะเขือเทศเชอร์รีดิบ ผลมะเขือเชอร์รี ที่ยังไม่แดงจัด มีโซลานีน และโทมาทีน สูงกว่าผลที่สุกดี การนำไปปรุงสุก หรือรอให้สุกเต็มที่ก่อนกิน จะช่วยลดความเสี่ยงได้มาก
โกจิเบอร์รี่ดิบ ผลโกจิเบอร์รี่ในระยะยังเขียวอ่อน มีโซลานีนสะสม เนื่องจากอยู่ในวงศ์เดียวกับมะเขือ แต่เมื่อเปลี่ยนเป็นสีส้มแดง สารนี้จะสลายลงไปเกือบหมด ทำให้ผลสุกปลอดภัย และอุดมด้วยสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วย บำรุงสายตา
ลูกเบอร์รี่ในวงศ์ Solanum เช่นมะแว้งนก ผลอ่อนและผลดิบมีโซลานีนสูง แต่เมื่อสุก จะลดลงจนอยู่ในระดับปลอดภัย บางสายพันธุ์ในต่างประเทศ จึงนิยมกิน เฉพาะผลที่สุกจัดเท่านั้น

ได้รับโซลานีนเท่าไหร่ถึงอันตราย?

การได้รับโซลานีนในปริมาณประมาณ 2–5 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักตัวหนึ่งกิโลกรัม อาจเริ่มก่อให้เกิดอาการเป็นพิษได้ และหากได้รับมากกว่า 6 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมขึ้นไป อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยทั่วไปผู้ใหญ่ จะเริ่มแสดงอาการ เมื่อได้รับโซลานีนรวมราว 200–400 มิลลิกรัม ส่วนในเด็ก 20–40 มิลลิกรัมก็สามารถเกิดอาการได้แล้ว (2024) [3]

กินผลไม้ยังไงให้ปลอดภัยจากโซลานีน?

การกินผลไม้ ให้ปลอดภัยจากโซลานีน ทำได้โดยเลือกผลไม้ที่สุกดีแล้ว เพราะโซลานีน มักสะสมในผลดิบ หรือส่วนที่ยังเขียว เช่นมะเขือเทศดิบ หรือมันฝรั่ง ที่ยังมีเปลือกสีเขียว ควรหลีกเลี่ยงการกินผลไม้ ที่มีรสขมผิดปกติ มีจุดดำหรือเขียวคล้ำ และควรเก็บในที่แห้ง มืด และอุณหภูมิเย็นปานกลาง

การเก็บในที่ชื้น หรือโดนแสง อาจกระตุ้นให้พืชสร้างโซลานีนเพิ่มขึ้น ก่อนนำมารับประทาน ควรล้างให้สะอาด ปอกเปลือกส่วนเขียวออก และหากต้องปรุง ให้ใช้ความร้อนเพียงพอ เช่นต้ม อบ หรือทอด เพราะความร้อน ช่วยลดปริมาณโซลานีนบางส่วนได้ แม้จะไม่หมดไปทั้งหมด ควรกินในปริมาณพอเหมาะ

สรุปแล้ว ผลไม้อะไรที่มีโซลานีนสูง

โซลานีนเป็นสารธรรมชาติที่พืชสร้างขึ้น พบในมะเขือเทศดิบ มะเขือเทศพันธุ์ Green Heirloom มะเขือเทศเชอร์รีดิบ โกจิเบอร์รี่ดิบ และมะแว้งนก แม้ในปริมาณเล็กน้อย จะไม่เป็นอันตราย แต่หากได้รับมากเกินไป ก็อาจก่อให้เกิดอาการพิษได้ การหลีกเลี่ยงผลไม้ที่ยังไม่สุก จึงเป็นวิธีง่ายๆ ในการป้องกันการได้รับโซลานีนเกินขนาด

ถ้าได้รับโซลานีน รักษายังไง?

หากได้รับโซลานีนในปริมาณมาก และมีอาการ เช่นคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง หรือเวียนศีรษะ ควร หยุดรับประทานอาหารที่สงสัยทันที และ รีบดื่มน้ำมากๆ เพื่อช่วยขับสารพิษออกจากร่างกาย หากอาการยังไม่ดีขึ้น หรือมีอาการรุนแรง เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือหายใจลำบาก ควรไปพบแพทย์

โซลานีนมีข้อดีอะไรไหม?

แม้โซลานีนจะเป็นสารพิษธรรมชาติ แต่ในเชิงวิทยาศาสตร์ ก็พบว่ามันมีคุณสมบัติทางชีวภาพบางอย่าง ที่อาจเป็นประโยชน์ต่อมนุษย์ในการศึกษาควบคุม มีฤทธิ์ต้านจุลชีพ ต้านการอักเสบ และยับยั้งการเจริญ ของเซลล์มะเร็งบางชนิด ในหลอดทดลอง ลดการอักเสบในเซลล์ภูมิคุ้มกัน แต่ผลเหล่านี้ ยังจำกัดอยู่ในสัตว์ทดลองเท่านั้น