
ประโยชน์ ของการทานธัญพืช ไม่ได้มีแค่ได้พลังงานจากคาร์โบไฮเดรต อย่างที่หลายคนเข้าใจ แต่ธัญพืชเป็นแหล่งสำคัญของใยอาหาร วิตามิน แร่ธาตุ สารพฤกษเคมี ที่ช่วยเสริมสร้างสุขภาพในหลายด้าน ตั้งแต่การปกป้องหัวใจ การควบคุมระดับน้ำตาลและคอเลสเตอรอล ไปจนถึงการดูแลระบบย่อยอาหาร
ธัญพืชคือเมล็ดพืช จากตระกูลหญ้า (Poaceae) ที่สะสมแป้งไว้จำนวนมาก จนสามารถใช้เป็นอาหารได้ มีลักษณะเป็นเมล็ดแข็ง มีเปลือก และเนื้อแป้งภายใน คนทั่วโลกปลูกไว้เพื่อบริโภคโดยตรง หรือแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อาหารต่างๆ เช่นแป้ง ขนมปัง
ธัญพืชมีคุณค่าทางโภชนาการหลัก อยู่ที่ให้คาร์โบไฮเดรตเป็นหลัก จึงเป็นแหล่งพลังงานสำคัญแก่ร่างกายแม้จะมีโปรตีนค่อนข้างต่ำ และโดยปกติแล้ว ยังขาดสารสำคัญบางอย่าง จึงมักมีการเสริมสารในผลิตภัณฑ์ที่ใช้แป้งธัญพืช เช่นขนมปังหรือซีเรียล (23 สิงหาคม 2025) [1]
ธัญพืชมีจุดเริ่มต้นตั้งแต่สมัยยุคหินใหม่ เมื่อราว 8,000 ปีก่อน ผู้คนเริ่มทำการเพาะปลูกข้าวสาลี และข้าวบาร์เลย์ในดินแดน Fertile Crescent ส่วนข้าวก็ถูกปลูกในเอเชียตะวันออก และในทวีปแอฟริกาตะวันตก ในขณะเดียวกัน ข้าวโพดก็มีการปรับปรุงพันธุ์ โดยชาวพื้นเมือง ในเมโสอเมริกาประมาณ 9,000 ปีก่อน
ในช่วงศตวรรษที่ 20 ธัญพืชได้รับการปรับปรุงมากขึ้น โดยมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาเทคโนโลยีการเกษตร เช่นพันธุ์พืชที่ให้ผลผลิตสูง การใช้ปุ๋ยเคมี และระบบชลประทาน ทำให้ผลผลิตของข้าว และข้าวสาลีเพิ่มขึ้นอย่างมากทั่วโลก
แต่ก็มีข้อจำกัด เรื่องคุณค่าทางโภชนาการ เนื่องจากบางพันธุ์ อาจขาดกรดอะมิโนที่จำเป็น และในศตวรรษที่ 21 เริ่มมีแนวโน้มให้ความสนใจกับธัญพืชดั้งเดิม และพันธุ์พื้นเมือง ซึ่งอาจให้คุณภาพที่ดีขึ้น แม้อาจให้ผลผลิตน้อยกว่า (3 สิงหาคม 2025) [2]
ที่มา: 9 Health Benefits of Eating Whole Grains (17 กรกฎาคม 2023) [3]
การทานธัญพืชให้ได้ประโยชน์ ควรเลือกแบบเต็มเมล็ด เพราะยังคงมีรำ และจมูกเมล็ด ที่อุดมไปด้วยวิตามิน แร่ธาตุ และใยอาหาร หลีกเลี่ยงการขัดสีมากเกินไป และควรใช้วิธีปรุงที่ช่วยรักษาสารอาหาร เช่นการนึ่ง อบ หรือหุงแบบไม่ใช้น้ำมากเกินไป
หากเป็นไปได้ควรหมุนเวียนหลายชนิด เพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารหลากหลาย ควบคู่กับการกินผัก ผลไม้ ถั่ว และโปรตีนที่ดี จะช่วยให้ธัญพืชทำงานเสริมกันเต็มประสิทธิภาพ ทั้งในด้านพลังงาน การย่อย และการดูดซึมสารอาหารต่างๆ ได้ดียิ่งขึ้น
ประโยชน์ ของการทานธัญพืช จะเห็นชัดเมื่อเราเลือกทานแบบโฮลเกรน กินในปริมาณพอดี และปรุงให้ถูกวิธี ก็จะได้ไฟเบอร์ วิตามิน แร่ธาตุ และสารพฤกษเคมี ที่ช่วยควบคุมคอเลสเตอรอล น้ำตาลในเลือด บำรุงลำไส้ ลดโรคเรื้อรัง และทำให้อิ่มนาน แล้วจะพบว่าธัญพืช คือรากฐานสำคัญ ของมื้ออาหารที่ดีต่อสุขภาพ
คนที่ควรทานธัญพืชมากขึ้น คือผู้ที่ต้องการดูแลสุขภาพหัวใจ ควบคุมน้ำหนัก หรือปรับสมดุลน้ำตาลในเลือด เช่นผู้ที่มีความเสี่ยงเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือคอเลสเตอรอลสูง รวมถึงผู้ที่มักท้องผูก หรือได้รับใยอาหารไม่เพียงพอในแต่ละวัน ผู้สูงอายุที่ต้องการบำรุงสมอง และลดความเสี่ยงโรคเรื้อรัง
คนที่ควรระวังการทานธัญพืช ได้แก่ ผู้ที่แพ้กลูเตน หรือเป็นโรค celiac เพราะธัญพืชบางชนิด เช่นข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ และข้าวไรย์ มีโปรตีนกลูเตน ที่กระตุ้นอาการได้ รวมถึงผู้ที่มีภาวะลำไส้แปรปรวน อาจทานแล้วท้องอืด นอกจากนี้ ผู้ที่มีโรคไตเรื้อรัง ควรระวังธัญพืชที่มีโพแทสเซียม และฟอสฟอรัสสูง